Պատրաստեց՝ ՇՈՒՇԻԿ ՄԱՒԻՍԱԳԱԼԵԱՆ
Միջազգային ճանաչում վայելող հայ շարժանկարի բեմադրիչ եւ մեծ վարպետ Սերկէյ Փարաճանովը այսօր (9 յունուար 1924) կը դառնար 96 տարեկան: Ան հսկայ ժառանգութիւն ձգած է իր ետին, անժամանցելի եւ անհերքելի արժէքներ են անոր «Մոռացուած նախնիների ստուերները», «Նռան գոյնը», «Յակոբ Յովնաթանեան»-ը, «Առասպել Սուրամի ամրոցի մասին»-ը, «Աշուղ Ղարիպ»-ը եւ տասնեակ այլ ժապաւէնները:
Այսօր պիտի չանդրադառնանք բազմիցս կալանաւորուած, հալածուած, մեղադրանքներու եւ զրպարտութիւններու զոհ գացած Փարաճանով հանճարին կենսագրութեան, այլ անոր տուն-թանգարանին մէջ ցուցադրուած քանի մը խօսուն նմուշներու ճամբով պիտի փորձենք ճանչնալ «մարդը»:
«Արկղը»
Արկղը Փարաճանովի մանկութեան իրերէն է: Փոքրիկ Սերկէյը շատ հետաքրքրասէր եւ աշխուժ երեխայ էր: Փոքր տարիքին ան կը պահուըտէր այս արկղին մէջ, որպէսզի դպրոց չերթայ: Հարցազրոյցի մը ընթացքին Փարաճանով պատմած է, որ մանկութեան փետուրներ կը հաւաքէր եւ սիրամարգի կերպարով մերթ կը զուարճացնէր, մերթ կը վախցնէր իր ընտանիքին անդամները:
Ջուրի Զտիչը
Թիֆլիսի ըմպելի ջուրը աղտոտ էր: Բոլորը Կուր գետի ջուրը կը խմէին: Ինչպէս բոլորը, Փարաճանովը եւս տան մէջ ջուրի զտիչ ունէր: Ան շատ հիւրեր կ՛ընդունէր, հիւրասիրութիւններու ժամանակ այդ զտիչը ընթրիքի անբաժան մասն էր:
Սիրելի Պահարանը
Սերկէյ Փարաճանովի տղան 1973-ին ծանր կը հիւանդանայ Քիեւի մէջ: Բեմադրիչը այդ օրերուն Երեւան էր եւ ժապաւէնի նկարահանումներ կը պատրաստէր: Ան անմիջապէս Քիեւ կը մեկնի, ուր զինք կը ձերբակալեն:
Ձերբակալումէն ետք Ուքրանիոյ մէջ գտնուող անոր բնակարանը, կահոյքը եւ անձնական իրերը կը գրաւեն: Երբ ան բանտին մէջ կ՛իմանայ, որ իր ամբողջ ունեցուածք գրաւուած է, յիշողութեամբ իրերու ցանկ մը կը կազմէ: Սեղանն ու երկու պահարանները բեմադրիչին սիրելի իրերն էին: Ընկերներն ու կինը ժամանակ մը ետք կը յաջողին փրկել զանոնք եւ Թիֆլիս ուղարկել:
«Պատերազմի Արձագանգը»
Փարաճանովի տուն-թանգարանը ցուցադրած է անոր «Պատերազմի արձագանգը» փակցանկար-ստեղծագործութիւնը (քոլաժ), ուր կայ լամբ մը, որուն լոյսը միշտ վառած է:
Փարաճանովը նկարին վրայ նամակ ձգած էր Զաւէն Սարգսեանին, որ իր ընկերը, անձնական լուսանկարիչը եւ տուն-թանգարանի հիմնադիր տնօրէնն էր, եւ անկէ խնդրած էր լամբին կրակը միշտ վառ պահել:
«Նռան Գոյնը» Ժապաւէնին Պատուհանը
«Նռան գոյնը» ժապաւէնի նկարահանման առիթով Փարաճանովը Երեւան կու գայ ժապաւէնին համար իրեր հաւաքելու. նկարիչ Հենրիկ Սիրաւեանը Փարաճանովին կ՛ըսէ, որ Տէրեան փողոցին վրայ ապրող մարդ մը երկու պատուհան կը վաճառէ, որոնք Սարդարին պալատէն բերուած են: Բեմադրիչը զանոնք 100 ռուբլիի կը գնէ:
Պատուհանը ժապաւէնին մէջ կ՛օգտագործուի «Աշխարհս մէ փանջարա է» տեսարանին մէջ:
Պատուհաններէն մէկը բեմադրիչը իր մօտը պահեց ամբողջ կեանքին ընթացքին: Սկիզբը անիկա Թիֆլիս կը գտնուէր, սակայն հետագային Երեւան փոխադրուեցաւ:
«Ծաղկեփունջ` Չվերադարձած Եղբօրս»
«Ծաղկեփունջ` չվերադարձած եղբօրս» ստեղծագործութիւնը Փարաճանովը պատրաստած է տօնածառի կոտրուած խաղալիքներով եւ խորհրդային տարիներու զանազան իրերով: Փակցանկարը կը վկայէ խորհրդային տարիներու կեանքը: Ստեղծագործութեան կեդրոնը զետեղուած է պատերազմէն չվերադարձած իր եղբօր լուսանկարը:
Շոգեկառքը
Խորհրդային Միութեան մէջ տարածուած արտայայտութիւն էր` «Սոցիալիզմի գնացքը առաջ է գնում»: Փարաճանովը այս գործով կ՛ուզէր ըսել, որ գնացքը կեցած է եւ յառաջ չ՛երթար: Հետաքրքրական է, որ այս ստեղծագործութիւնը թուագրուած է «1827» շրջուած է: 1827-ին Ռուսաստանի մէջ բացուած էր առաջին ապահովագրական ընկերութիւնը, Փարաճանովը այս գործով նաեւ կ՛ակնարկէ, որ խորհրդային յեղափոխութենէն ետք մարդոց գոյքերը այլեւս ապահովագրուած չեն, եւ ժողովուրդէն կը խլուի իր ունեցուածքը:
Սերկէյ Փարաճանովի Խօսքերէն…
– «Մարդը պարտաւոր է եւ պէտք է ապրի տառապանքի երջանկութիւնը, այլ կերպ նա մարդ չի կարող լինել»:
– «Ամբողջ կեանքում ինձ առաջ է մղում նախանձը: Ես նախանձում էի գեղեցիկներին եւ գրաւիչ դարձայ, նախանձում էի խելացիներին եւ անկանխատեսելի դարձայ»:
– «Ես 50 տարի այնքան գեղեցիկ եմ ապրել: Սիրել եմ, շատախօսել, հիացել, ինչ-որ բան ճանաչել, քիչ առել, բայց անչափ շատ բան սիրել: Մարդկանց եմ շատ սիրել եւ նրանց շատ պարտական եմ: Գորշութեան հանդէպ անհանդուրժող էի: Ամէնէն նորաձեւ գոյնն էր: Ժամանակի անհրաժեշտութիւնը»:
– «Ես աշխարհից վրէժխնդիր կը լինեմ սիրով»:
– «Ես ծաղիկներ նկարող խելագար ծերուկ եմ»:
– «Լիաթոք ուրախացէք, ինչպէս ես եմ արել: Յիշելու բան ես ունենում: Այլապէս ե՛ւ քեզ կը խղճաս, ե՛ւ կեանքիդ: Ի՞նչ կեանք է, եթէ սկզբունք ու քմահաճութիւններ չկան»:
– «Իմ մեղքը երեւի այն է, որ ծնուել եմ»:
Այլազան
Տօնածառի Զարդարանքը Շատ Բան
Կը Պատմէ Ձեր Մասին
Արդէն իսկ հրաժեշտ տուած էք Ամանորի եւ Ս. Ծննդեան տօներուն եւ յառաջիկայ օրերուն պիտի հաւաքէք ու ծրարէք ձեր տօնածառն ու տօնական բոլոր յարդարանքները:
Նախքան տօնածառը հաւաքելը, եկէք, վերջին անգամ մը ուշադիր դիտեցէք զայն, ապա կարդացէք այս փորձ-հարցարանը ու իմացէք, թէ ինչպիսի՛ բնաւորութեան տէր անձ էք:
Հոգեբաններու կարծիքով, տօնական օրերէն բաւական կանուխ զարդարուած տօնածառը մարդիկը աւելի երջանիկ կը դարձնէ: Աւելի՛ն. ձեր ընտրած տօնածառն ու զարդարանքները խորքին մէջ կը բացայայտեն ձեր բնաւորութիւնն ու հոգեվիճակը:
Միաոճ Տօնածառ
Եթէ ձեր տօնածառը զարդարուած է միմիայն գնդակներով` առանց լոյսերու եւ փայլուն ժապաւէններու, կը նշանակէ, որ դուք բաւական պահպանողական անձ էք: Կը վստահիք ձեր ուժերուն եւ գիտէք, թէ ի՛նչ կը սպասէք կեանքէն: Դուք դիւրաւ կրնաք հրաժարիլ ձեր առօրեայ յարմարաւէտութիւններէն եւ համակերպիլ զանազան կացութիւններու, կը սիրէք նաեւ փորձել անսովոր կամ նոր բաներ:
Առանձնայատուկ Տօնածառ
Եթէ ձեր տօնածառը սովորական կանաչ տօնածառ չէ, այլ` ճերմակ, վարդագոյն, արծաթագոյն, մետաղեայ, փայտեայ եւ այլն… Կը նշանակէ, որ դուք կը սիրէք առանձնանալ ամբոխէն եւ երթալ ձեր սեփական ուղիով: Ունիք բազմաթիւ նպատակներ եւ պատրաստ էք նոր փորձութիւններ յաղթահարելու: Դժուարութիւնները երբեք չեն վախցներ ձեզ եւ շնորհիւ ձեր յամառութեան ու վճռակամութեան` կը շրջանցէք զանոնք:
Այլազան Խաղալիքներով Տօնածառ
Եթէ ձեր տօնածառը զարդարուած է այլազան խաղալիքներով (աստղեր, մոմեր, գնդակներ, հրեշտակներ, շաքարներ եւ այլն…) դուք ամենայն հաւանականութեամբ փոփոխական անձնաւորութիւն էք: Յաճախ կը փոխէք ձեր ծրագիրները եւ կը դժուարանաք ընտրութիւն կատարելու: Միեւնոյն ատեն դուք դիւրութեամբ փոխզիջումներու կ՛երթաք` փորձելով ուրախացնել ձեր մտերիմները:
Լոյսերով Տօնածառ
Եթէ ձեր տօնածառը զարդարուած է լոյսերով, կը նշանակէ, որ դուք վառ եւ անկախ անձնաւորութիւն էք: Դուք վառ անհատականութիւն ունիք եւ յաճախ կը ձգտիք ուշադրութեան կեդրոն դառնալու: Երբեք չէք կեդրոնանար ուրիշներու կարծիքներուն վրայ, փոխարէնը` կը փորձէք առաջնորդուիլ սեփական փորձառութիւններէ մեկնելով:
Խոհագիր
Խոշոր Դդումով Եւ
Ստեպղինով Ապուր
Բաղադրիչներ
– 1 քիլօ կշռող դդում մը
– Կէս քիլօ ստեպղին
– 1 սոխ
– 1 կտոր խտացած մսահիւթ
– 3 ապուրի դգալ թանձր սեր
– 2 ապուրի դգալ ձիթապտուղի ձէթ
– Քառորդ դգալ մշկընկոյզ
– Աղ, սեւ պղպեղ
– Դդումի սերմեր` զարդարանքի համար
Պատրաստութիւն
Դդումը լուալ, կեղուել եւ կտրատել, նոյնպէս ալ` ստեպղինները:
Կաթսային յատակը ծածկել ձիթապտուղի ձէթով եւ տաքնալէն ետք աւելցնել մանրուած սոխը, ապա` դդումի եւ ստեպղինի կտորները: 5 վայրկեան եփել` տեւաբար խառնելով:
Խտացած մսահիւթը փշրել բանջարեղէններուն վրայ, կրկին խառնել: Եռացած ջուր աւելցնել այնքան մը, որ բանջարեղէնները ծածկուին:
Եփել մինչեւ որ բանջարեղէնները փափկանան: Խառնուրդը հարիչի մէջ փոխադրել` մսահիւթէն բաժին մը մէկ կողմ ձգելով, որպէսզի ապուրը շատ նօսր չըլլայ:
Հարիչէ անցընելէ ետք աւելցնել թանձր թարմ սերը, աղը, պղպեղն ու մշկընկոյզը:
Մատուցել ներկայանալի փոս ամաններու մէջ, երեսը զարդարելով դգալ մը սերով եւ դդումի խորոված սերմերով:
Շաբթուան Բանաստեղծութիւնը
Քո Աչքերի Մէջ
Քո աչքերի մէջ հայեացք կայ ուրիշ,
Գանգուրների մէջ մատների շոյանք,
Շուրթերիդ` յուշ հին համբոյրների,
Մատիդ` մատանուց մնացած օղակ:
Բայց դու մի՛ ժպտա մեղաւորի պէս,
Եւ մի՛ խեղճանա,
Քեզ չեմ նախատում,
Դու լաւ գրքի ես նմանւում այնպէս,
Իսկ գիտե՞ս:
Լաւը շատերն են կարդում:
Կարդու՞մ:
Այլ բան է լաւ գիրքը բացել,
Եւ այլ`
Հասկանալ,
Զգալ,
Հաւատալ…
Նրանք շուրթերդ են թերթել ու անցել,
Իսկ ես ուզում եմ
Քո սիրտը կարդալ…
ԳԷՈՐԳ ԷՄԻՆ