Կին Դէմքեր. Ալենուշ Տէրեան

Պատրաստեց՝ ՇՈՒՇԻԿ ՄԱՒԻՍԱԳԱԼԵԱՆ

Հայաստանի եւ սփիւռքի մէջ քիչերուն ծանօթ է Ալենուշ Տէրեանին անունը, մինչդեռ քանի մը տարի առաջ, Իրանի մէջ պետական մակարդակով նշուեցաւ անոր ծննդեան օրը:

Տէրեան կը համարուի Իրանի առաջին արեւային աստղադիտարանի հիմնադիր եւ բնագիտութեան առաջին կին դասախօս, որ արժանացած է «Իրանի ժամանակակից աստղագիտութեան մայր» տիտղոսին:

Ալենուշ ծնած է 1920-ին Թեհրան: Մայրը ֆրանսերէնի ուսուցչուհի էր, իսկ հայրը` գրող, թարգմանիչ: 1947-ին ան կ՛աւարտէ Թեհրանի համալսարանի գիտութեան բաժանմունքը եւ քանի մը տարի ետք կը հասնի իր մեծ երազանքին` կը մեկնի Փարիզ իր ուսումը կատարելագործելու Սորպոնի հեղինակաւոր համալսարանին մէջ, ուր հետագային զինք կ՛ընդունին որպէս դասախօս: Տէրեան երկար չի մնար Եւրոպա, որովհետեւ համոզուած էր, որ իր գիտելիքները պէտք են իր ծննդավայրին, հոն դեռ ինք շատ ընելիքներ ունի:

1966-ին Ալենուշ կ՛ընտրուի Թեհրանի համալսարանի երկրաբնագիտութեան կոմիտէի անդամ, իսկ երեք տարի ետք կը նշանակուի Թեհրանի համալսարանի երկրաբնագիտութեան հիմնարկին արեւային բնագիտութեան աստղադիտարանէն հետազօտներու խումբի նախագահ:

Տէրեան Իրանի մէջ աստղաբնագիտութիւն դասաւանդող առաջին կին դասախօսն էր: 1979-ին աշխատանքէ դադրելու դիմում ներկայացուցած է եւ հանգստեան կոչուած է:

Ան կտակով իր բնակարանը նուիրած է Նոր Ջուղայի հայ համայնքին, որպէսզի իբրեւ հանրակացարան ծառայէ բնակելու տեղ չունեցող ուսանողներուն համար:

Կեանքի վերջին տարիները ան Թաուհիտ ծերանոցին մէջ անցուց: Հոն, անկողինին գամուած, արժանացաւ կեանքի վերջին պարգեւին` Վիքթոր Համբարձումեանի անուան միջազգային մրցանակին:

Ալենուշ Տէրեան մեռաւ 90 տարեկանին, 4 մարտ 2011-ին: Երէկ անոր մահուան 9-րդ տարելիցն էր:

Ալենուշ Տէրեան Իրանի հեռատեսիլի «Իմաստուններ» ծրագրին կողմէ ճանչցուած է, որպէս «Գիտութեան ոլորտի մնայուն դէմք»:

2003-ին անոր կեանքին մասին վաւերական ժապաւէն պատրաստուած է, Իրանի հեռատեսիլին պատուէրով` «Դէպի արեւ» անունով:

2006-ին պարգեւատրուած է նախագահ Մահմուտ Ահմատինեժատի կողմէ:

Երբ հարց տրուած է իր լաւագոյն յուշին մասին, Տէրեան պատասխանած է. «30 տարուան դասաւանդութիւնը եւ արեգակնային աստղադիտարանի հիմնադրութիւնը»:

Ինչ կը վերաբերի տիրապետած լեզուներուն` ան ըսած է. «Ֆրանսերէն, անգլերէն, հայերէն եւ քիչ մըն ալ պարսկերէն: Եղբայրս եւ ես ֆրանսերէն սորված ենք մեր ծնողքին գաղտնի խօսակցութիւնները իմանալու համար»:

Տէրեան ցաւ յայտնած է, որ Հայաստան չէ այցելած: Ան երիտասարդ տարիքին շատ փափաքած է, բայց այդ տարիներուն, եթէ մէկը Հայաստան այցելէր, գործէ կ՛արձակուէր:

«Եթէ կրկին աշխարհ գայի, ճիշդ նոյն բանը կ՛ընէի, որովհետեւ կը պաշտեմ ուսումը եւ դասաւանդութիւնը, եւ հպարտ կը զգամ, երբ կը տեսնեմ իր ուսանողներուն փայլուն յաջողութիւնները»:

Ալենուշ Տէրեան չէր ամուսնացած, ընտանիք չէր կազմած, քանի որ վստահ էր, որ այս աշխարհը եկած էր իր գործին նուիրուելու համար: Սակայն ան միշտ կը կրկնէր, որ ինք արեւ անունով աղջիկ ունի եւ լուսին անունով` տղայ:

Ձեր Առօրեան Դիւրացնող Հնարքներ

Որպէսզի քարացած մեղրը ինքզինք վերագտնէ, շիշով միասին զայն քանի մը վայրկեան եռացուցէք ջուրով լեցուն փոքրիկ կաթսայի մը մէջ:

***

Շպարի վրձինները մաքրելու համար նախ զանոնք ցօղուեցէք առատ ջուրով, ապա խորունկ ամանի մը մէջ գաղջ ջուր լեցուցէք, քանի մը կաթիլ երեխաներու շամփուէն աւելցուցէք եւ ապա վրձինները մէջը դրէք: 5 վայրկեան սպասելէ ետք մատներով մեղմօրէն շփեցէք զանոնք, կրկին առատ ջուրով ցօղուեցէք եւ մաքուր լաթով մը ցամքեցուցէք:

***

Ձեր կարգ մը խմիչքները սառոյցի կտորներով պաղեցնելու փոխարէն` օգտագործեցէք քափ քէյքի կաղապարներու մէջ սառցարանը նախօրօք սառեցուած կիտրոնի շերտերը:

***

Պանանի կեղեւով շփեցէք ձեր ակռաները, մինչեւ որ փոթասիոմով հարուստ թանձր նիւթը լաւապէս պատէ զանոնք. սպասեցէք երկու վայրկեան, ապա ցօղուեցէք ձեր բերանը: Այս հնարքին դիմելով` կ՛ապահովէք առողջ եւ փայլուն ակռաներ:

***

Եթէ ձէթով լեցուն կաթսան բռնկի, անմիջապէս պէյքինկ սոտա թափեցէք վրան:

***

Որպէսզի ծաղկամանին թարմ ծաղիկները աւելի երկար ապրին, ջուրին մէջ քանի մը կաթիլ վոտքա եւ թէյի դգալ մը շաքար աւելցուցէք:

Բաժակներու Շրխկոցին Իմաստները

«Ազդակ»-ի 23 յունուարի 7-րդ էջի «Գինիին մասին հետաքրքրական փաստեր» գրութեան մէջ տեղ գտած գիտելիքներուն վրայ փափաքեցայ աւելցնել հետեւեալները, որոնք կրնան օգտակար ըլլալ: Անոնք կը վերաբերին ոգելից խմիչքով լեցուն բաժակները իրար խփել-զարնելու ընդհանրացած սովորութեան` շրխկոցի իմաստին բացատրութեան եւ մարդկային հինգ զգայարանքներուն հետ ունեցած առնչութեան:

1.- Տեսողական զգայարանքը – աչքը մասնակից է տեսնելով բաժակին մէջի գինին:

2.- Հոտառութեան զգայարանքը – քիթը  մասնակից է հոտը առնելով գինիին:

3.- Համտեսելիքի զգայարանքը – բերան-լեզուն մասնակից են համը առնելով գինիին:

4.- Շօշափելիքի զգայարանքը – ձեռքի- մատները շօշափելով գինիի բաժակը:

5.- Լսողականի զգայարանքը – ականջը  մասնակից է լսելով բաժակի բախման շրխկոցը:

Ի վերջոյ մաղթենք խմողաց կենացը, թող հայոց գինին միշտ անուշ լինի:

ԳԷՈՐԳ Թ. ՃԱԼՈՅԵԱՆ

Զալքա

Այլազան

 Վախազդու Ժապաւէնները Կ՛օգնեն Նիհարնալու

Միացեալ Նահանգներու Ուեսթմինսթըր համալսարանի աշխատակիցները ապացուցած են, որ սարսափազդու ժապաւէններ դիտելը ջերմուժ կ՛այրէ…

Անոնք վերլուծած են մարդոց կենսական ցուցանիշները սարսափազդու ժապաւէններ դիտելու ընթացքին. թթուածինի օգտագործումը, սիրտի զարկերը եւ այլն… Ստացուած տուեալներու հիմամբ, անոնք եկած են այն եզրակացութեան, որ սարսափի հանդիսատեսը 1,5 ժամուան ընթացքին, միջին հաշուով 113 ջերմուժ կ՛այրէ: Մօտաւորապէս նոյնքան կ՛այրէ կէս ժամ արագ քայլով զբօսնելը: Ջերմուժը կ՛այրի արտադրուող ատրենալինի պատճառով, որ կը փակէ ախորժակը, կը խթանէ նիւթափոխանակութիւնը եւ մարմնին կը ստիպէ ջերմուժ այրել:

«Սարսափելի» սննդականոնը մէկ պայման ունի. սահմռկեցուցիչ տեսարաններու ժամանակ պէտք չէ փակել աչքերը…

Խոհագիր

Պահքի Ուտեստ`
Գետնախնձորով

Բաղադրիչներ` խմորին համար

1 քիլօ ցորենի ալիւր
1 ծրար (10 կրամ) թթխմոր
4 ապուրի դգալ բուսական իւղ
Կէս լիթր եռացած ջուր
1 ապուրի դգալ շաքար
1 թէյի դգալ աղ

Միջուկին համար`

Մէկ քիլոյէն քիչ մը պակաս գետնախնձոր
30 կրամ բուսական իւղ
Աղ` ըստ ճաշակի
Կարմիր փոշի պղպեղ
Կանաչ սոխ` մանրուած
Ազատքեղ` մանրուած

Պատրաստութիւն

Փոքրիկ տաշտի մը մէջ լեցնել եռացած ջուրը, աւելցնել աղը, շաքարը, բուսական իւղը, թթխմորը եւ լաւ խառնել, մինչեւ որ բոլորը ջուրին մէջ լուծուին:

Յետոյ ալիւրը քիչ-քիչ աւելցնել, շաղել, խմորին վրայ ծածկել եւ ձգել, որ 20-30 վայրկեան հանգչի:

Պատրաստութիւն`

Գետնախնձորը խորանարդաձեւ կտրտել, խաշել եւ քամոցէ անցընել:

Փոքրիկ կաթսայի մը մէջ փոխադրել խիւսի վերածուած գետնախնձորը, բուսական իւղը, մանրուած սոխն ու ազատքեղը, ինչպէս նաեւ` համեմները: Խառնուրդը լաւ շաղել եւ մէկ կողմ ձգել, որպէսզի պաղի:

Խմորը փոքրիկ գունդերու վերածել, մէջտեղը փոսիկ մը բանալ եւ գետնախնձորի միջուկէն լեցնել, ապա գոցել:

Տապակին մէջ բուսական ձէթ տաքցնել եւ խմորները տապկել:

Բարի՛ ախորժակ:

Շաբթուան Բանաստեղծութիւնը

Քայլերգ` Ճեմարանի*

Մեր բոլորիս դուն ուխտավայր, Ճեմարան,
Կու գանք քեզի ծարաւ լոյսիդ մայրենի,
Քու հարազատ յարկիդ ներքեւ սիրական
Մեր կեանքն ուրախ եւ միշտ ազատ կը ծաղկի:

Գրոհին դիմաց օտար ու ժանտ հովերուն
Յաղթական բերդ, աւանդատուն հայկազեան.
Քեզ կերտեցին առաքեալներ մեծանուն
Գաղափարի իբրեւ տաճար անսասան:

Հայ դպրութեան դուն ջահակիր Ճեմարա՛ն,
Հայրենաբաղձ հոգիներուն մեր բոլոր
Տո՛ւր Մեսրոպի հաւատքին լոյսն իրական
Եւ փառքն անհուն հայ հանճարին դարաւոր:

Խօսք` Մ. ԻՇԽԱՆԻ
Երաժշտութիւն` Բ. ԿԱՆԱՉԵԱՆԻ

*Երկու օր առաջ (3 մարտ 1930) Ճեմարանը դարձաւ 90 տարեկան: