Պատրաստեց՝ ՇՈՒՇԻԿ ՄԱՒԻՍԱԳԱԼԵԱՆ
Ստալինեան բռնապետութեան տարիներուն Մարտիրոս Սարեանի գործերէն 12 դիմանկար այրուեցան պատկերասրահի բակին մէջ: Դիմանկարները կը ներկայացնէին հայ ազգանուէր գործիչներ եւ մտաւորականներ, որոնք այդ տարիներուն Խորհրդային Միութեան կողմէ ճանչցուած էին որպէս «ժողովուրդի թշնամի»: Անոնցմէ ոմանք գնդակահարուեցան, ոմանք ալ Սիպերիա աքսորուեցան:
Դիմանկարներու շարքին պէտք էր ըլլար նաեւ Եղիշէ Չարենցի դիմանկարը: Բարեբախտաբար կտաւը ոչ թէ պատկերասրահին մէջ էր, այլ` Գրականութեան եւ արուեստի թանգարանին, որուն աշխատակից Նշան Մուրատեանը, իր կեանքը վտանգելով, յաջողեր էր կտաւը նկուղին մէջ պահել: 26 տարի ետք միայն յայտնի դարձաւ, որ Սարեանի այս գլուխ գործոցը փրկուած է:
Այլ անձնական իրերու կողքին, Մարտիրոս Սարեանի թանգարանին մէջ պահպանուած է նաեւ Չարենցի բանաստեղծութիւններու հատընտիրը, որ բանաստեղծը նուիրեր էր նկարիչին: Ընծայագրին մէջ բանաստեղծը շնորհակալութիւն կը յայտնէ Սարեանին` զինք անմահացնելուն համար: Գիրքին սկիզբը զետեղուած է Սարեանի վրձինին պատկանող Չարենցի դիմանկարը:
Նեարդաբանին Կարծիքով
Երջանիկ, Առողջ Եւ Երկար
Ապրելու Գրաւականները
Երջանիկ եւ առողջ կեանքի գրաւականը ճիշդ սննդակարգն է եւ ֆիզիքական աշխուժութիւնը, բայց ասոնք միակը չեն: Լիարժէք հանգիստն ու դրական տրամադրութիւնը նոյնպէս մեծ դեր կը խաղան:
Ահա թէ ի՛նչ կը թելադրէ նեարդաբանը` երջանիկ, առողջ եւ երկար ապրելու համար:
– Կանուխ արթնցէք: Առտու անհրաժեշտ է արթննալ ամենաուշը ժամը 9:00¬ին, այլապէս ամբողջ օրը կորսուած համարեցէք, քանի որ յոգնութիւն եւ կորովի պակաս պիտի զգաք:
– Օդափոխեցէք ձեր տարածքը: Անհրաժեշտ է կա՛մ յաճախակի օդափոխել տարածքը, կա՛մ յաճախակի դուրս գալ` մաքուր օդին շնչելու: Առիթ տուէք ուղեղին, որ թթուածինով սնանի:
– Շարժումը կեանք է: Առիթ գտէք մարզանք ընելու, իսկ աշխատանքի ժամանակ կարճ դադարներ առէք, քալեցէք, ձեռքերու եւ ոտքերու թեթեւ մարզանքներ ըրէք:
– Առտուները լոգցէք: Լոգանքը ձեզի կ՛օգնէ թարմանալու եւ արթննալու, անիկա նաեւ կը բարձրացնէ ձեր տրամադրութիւնը:
– Նախաճաշեցէք լռութեան մէջ: Մի՛ շեղիք թերթով, հեռախօսով կամ խօսակցութեամբ: Կեդրոնացէք ձեր ուտելիքին վրայ, ինչ որ լաւ ազդեցութիւն կը գործէ ձեր ստամոքսին եւ մարսողութեան վրայ:
– Առանց շտապելու թէյ կամ սուրճ խմեցէք: Ձեր իւրաքանչիւր պահը վայելեցէք: Ըմբոշխնելով գաւաթ մը սուրճի կամ թէյի վայելքը` դուք աւելի ուրախ կը զգաք, բան մը, որ կ՛ազդէ ձեր կեանքի որակին վրայ:
– Յաճախ ժպտեցէք: Ձեր ուղեղը ժպիտը կ՛ընդունի որպէս ազդանշան, որ ամէն ինչ կարգին է, ինչ որ կը նուազեցնէ ընկճախտի մակարդակը մարմնին մէջ:
– Ընթրիքը` թշնամիին: Երեկոյեան սնունդը պէտք է ըլլայ հնարաւորինս քիչ: Առիթ տուէք ձեր մարմինին, որ հանգստանայ, ուտելիքով մի՛ ծանրաբեռնէք զայն: Նաեւ երեկոյեան հրաժարեցէք ալքոլ խմելէ:
– Լաւ քնացէք: Քունը շատ կարեւոր է ձեր կեանքին համար: Անիկա նոյնքան կարեւոր է, որքան` սնունդը եւ օդը: Բաւարար քունը կը կազդուրէ թէ՛ ձեր մարմինը եւ թէ՛ ձեր ուղեղը եւ կ՛աւելցնէ անոր արտադրողականութիւնը:
Գիտէ՞ք, Թէ…
Ամէն տարի աշխարհի մէջ սնունդի արտադրութեան մէկ երրորդը աղբամաններու մէջ կը յայտնուի… Անընդունելի երեւոյթ մը, երբ նոյն մոլորակին վրայ մէկ միլիառ մարդ սնունդի պակասէ կը տառապի: Մեր ուտելու սովորութիւնները եւ կազմակերպուածութեան պակասը մեզ եւս մեղսակից կը դարձնեն այս տխուր երեւոյթին:
Եթէ մեզմէ իւրաքանչիւրը աւելի ուշադիր ըլլայ ուտելիքներու պահպանման եւ սպառման ձեւին, հաւանաբար դրական փոփոխութիւն մը կարելի կ՛ըլլայ արձանագրել վերը յիշուած թիւերու պարագային: Եւ այսպէս`
– Սառած ուտելիք մը հալեցնելու լաւագոյն ձեւը զայն սառցարանէն սառնարանին վարի բաժինը փոխադրելն է: Հալելու գործընթացը կրնայ տեւել քանի մը ժամ կամ ամբողջ գիշեր մը` նայած ուտելիքին ծաւալին եւ տեսակին: Այլ միջոց մը` մանրալիքը, եթէ կ՛աճապարէք, կրնաք ուտելիքը շատ արագ հալեցնել մանրալիքի միջոցով:
Ի մտի ունեցէք, որ 5 աստիճանէն սկսեալ մանրէներ կը բազմանան ուտելիքներուն մէջ, հետեւաբար սառած ուտելիք մը սենեակի ջերմաստիճանով դուրս մի՛ ձգէք: Չմոռնաք նաեւ, որ սառած ու հալած ուտելիք մը կարելի չէ կրկին սառցարանը դնել` ուրիշ օր ուտելու համար:
– Միջազգային առողջապահութեան չափանիշներով, պտուղներն ու բանջարեղէնները կարելի է 1 տարի սառցարանը պահել: Միսերը, նայած տեսակին, 1-10ամիս: Ձկնեղէններն ու ծովային պտուղները առաւելագոյնը 6 ամիս կարելի է պահել, իսկ լազանիան, թարթերը, կոլոլակներն ու եփուած ուտելիքները` 1-10 ամիս:
– Ուտելիքներու մնացորդները կարելի է սառնարանը ապահով պահել առաւելագոյնը 3 օր: Զանոնք պէտք է տեղաւորել կափարիչով օժտուած ամաններու մէջ եւ զետեղել աչքի առաջ` սառնարանէն վերի դարաններուն վրայ:
– Կաթնեղէնները եւս կարելի է սառեցնել:
Կաթը, կարագը, սերը, պանիրն ու մածունը մինչեւ 6 ամիս կարելի է սառցարանը պահել: Ասոնցմէ մածունը, սերը հալելէ ետք կրնան կորսնցնել իրենց ողորկ կազմուածքը` առանց սակայն վնասակար դառնալու:
– Պտուղներն ու բանջարեղէնները կարելի է օրերով եւ ամիսներով սառնարանը պահել, նայած տեսակին:
Կեռասը, ծնեբեկը, սունկն ու խաղողը կարելի է պահել 3-5 օր: Սալորը, լոլիկը, հազարը, վարունգը եւ կանաչ սոխը` մէկ շաբաթ: Ճակնդեղն ու կաղամբը` 2-3 շաբաթ: Խնձորը ամէնէն երկար դիմացող պտուղն է. անիկա սառնարանին մէջ իր թարմութիւնը կը պահէ մինչեւ 6 ամիս:
Խոհագիր
Փուռը Խորովուած
Ծաղկակաղամբ
Բաղադրիչներ
Պզտիկ ծաղկակաղամբ մը
2 ապուրի դգալ հալած կարագ
4 պճեղ ճզմուած սխտոր
Կէս թէյի դգալ տաշուած կոճապղպեղ
Կէս թէյի դգալ քրքում
Կէս թէյլի դգալ կարմիր փոշի պղպեղ
Աղ, սեւ պղպեղ
Մանրուած ազատքեղ` զարդարանքի համար
Պատրաստութիւն
Ծաղկակաղամբը լուալ, ապա մեծ կաթսայի մը մէջ ջուր եռացնել, աղ եւ մէկ թէյի դգալ քացախ աւելցնել ու ծաղկակաղամբը գլխիվայր կաթսային մէջ եփել 6-7 վայրկեան: Յետոյ քամոցի մէջ փոխադրել:
Փոս ամանի մը մէջ խառնել հալած կարագն ու սխտորը, աւելցնել կոճապղպեղն ու մնացեալ համեմները եւ ստացուած թանձրուկով շատ լաւ ծեփել ծաղկակաղամբը, ծածկել ալիւմինիոմ փայլաթուղթով եւ նախապէս տաքցուած փուռին մէջ եփել շուրջ 45 վայրկեան:
Փայլաթուղթը հանել եւ 5 վայրեան եւս եփել, որպէսզի ոսկեգոյն դառնայ: Փուռէն հանելէ ետք զարդարել մանրուած ազատքեղով:
Ծաղկակաղամբ Ուտելու
Համոզիչ Պատճառներ
Ծաղկակաղամբը կը պարունակէ ՊԷ. խումբի, ինչպէս նաեւ ՍԷ. ՔԱ. եւ ԷՕ կենանիւթերը: Անիկա հարուստ է հանքայիններով, ներառեալ` կիր, մակնեզիոմ, ֆոսֆոր, փոթասիոմ, մանկանեզ… վերջապէս, այս բանջարեղէնը հարուստ է բուսական բնասպիտով, բնաթելով եւ ճարպաթթուներով: Հետեւաբար յաճախ ծաղկակաղամբ ուտելով դուք`
Ա.- Կը պաշտպանուիք սրտանօթային հիւանդութիւններէն:
Բ.- Կը պաշտպանուիք միզամանի, թոքի, ձուարաններու, կուրծքի եւ փրոսթաթի քաղցկեղէ:
Գ.- Կը պաշտպանուիք տարիքի հետ կապուած աչքի հիւանդութիւններէն:
Դ.- Կ՛ապահովէք ձեր ուղեղին առողջութիւնը:
Ե.- Կը հաւասարակշռէք արեան բարձր ճնշումը:
Զ.- Կը հաւասարակշռէք շաքարի մակարդակը արեան մէջ:
*
* *
Շաբթուան Բանաստեղծութիւնը
Հազար ու մի վէրք ես տեսել, – էլի՛ կը տեսնես,
Հազար խալխի ձեռք ես տեսել, – էլի՛ կը տեսնես:
Աշնան քաղած արտի նման` հազար զոհերի
Չհաւաքուած բերք ես տեսել, – էլի՛ կը տեսնես:
Գլուխդ չոր քամուն տուած պանդուխտի նման,
Հազար տարուան հէք ես տեսել, – էլի՛ կը տեսնես:
Նարեկացի, Շնորհալի, Նաղաշ Յովնաթան,
Ինչքա՜ն հանճար, խելք ես տեսել, – էլի՛ կը տեսնես:
Քո Չարենցին լեզու տուող երկիր Հայաստան,
Հազար ու մի երգ ես տեսել, – էլի՛ կը տեսնես:
ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑ