Պատրաստեց՝ ՇՈՒՇԻԿ ՄԱՒԻՍԱԳԱԼԵԱՆ
«Նոր տարուան առիթով ցանկանում եմ, որ մեր զոհուած մարտիկների եւ կենդանի մնացածների արդար փափաքները` թշնամու ոչնչացումը արագ կատարուի:
Ցանկանում եմ մեր քաջարի զինուորներին աննկուն հաւատ եւ համոզմունք` վերջնական յաղթանակի հանդէպ:
Բարեմաղթում եմ աւելի տոկունութիւն, կորով եւ խիզախութիւն: Համոզուած ենք, որ շուտով մեր հերոսական եղբայրների արիւնով ազատագրուած հողերի վրայ նորից կը ծաւալուի ընդհատուած խաղաղ եւ ստեղծագործ աշխատանքը»:
1942, յունուար 1, Երեւան
Նշենք, որ մեծ բանաստեղծը Ամանորը կը համարէր զուտ ընտանեկան տօն, զոր կը դիմաւորէր կնոջն ու զաւակներուն հետ: Իսկ յունուար 1-ին Վարպետին կ՛այցելէին` վեհափառը, Մարտիրոս Սարեանը, Սերօ Խանզադեանը, Սիլվա Կապուտիկեանը…
Տրուած ըլլալով, որ բանաստեղծը ուշ կ՛արթննար, հիւրերը յետմիջօրէն կ՛այցելէին իրեն: Իսկ յունուար 2-ին անպայման կ՛այցելէր Յովհաննէս Թումանեանին. շատ կը սիրէր անոնց տանը պատրաստուած վրացական սացիւին:
Իսահակեանի համար յատկապէս նշանակալից էր 1955-ի ամանորը, այդ տարի իրեն այցելութեան եկան աքսորէն նոր վերադարձած Ալազանը, Գ. Մահարին, Վ. Նովենցը եւ Մ. Կարունցը:
Ամանորը իսկական ու մեծ տօն էր բանաստեղծին համար: Ան երբեք ամանորեայ գիշերը տունէն դուրս չէր գար: Իսկ Սուրբ Ծնունդի գիշերը կ՛այցելէր Էջմիածին ու կը հանդիպէր ժողովուրդին:
Առողջապահական
5 Խորհուրդ`
Կրիփէն Պաշտպանուելու Համար
Կրիփի ախտանիշներն են` բարձր ջերմութիւնը, դողը, չոր հազը, մկանային ցաւերը, գլխացաւը, յոգնածութիւնը, կոկորդի ցաւը եւ քթահոսութիւնը: Եթէ դուք այս աշխանշանները ունիք, պէտք է կապուիք ձեր բժիշկին հետ` պատշաճ բուժման համար: Կարեւոր է նաեւ տունը մնալ ու հանգստանալ` հիւանդութիւնը ուրիշներուն չփոխանցելու համար կ՛ըսէ «Լաւագոյն դեղամիջոցը դուն ես» գիրքի հեղինակ տոքթ. Սալտման:
Սալտմանի կարծիքով, կրիփի տեւողութիւնը անձէ անձ կը տարբերի, սակայն ընդհանուր առմամբ ախտանշանները կը տեւեն մօտ մէկէն երկու շաբաթ: Ջերմութիւնը եւ այլ ախտանիշներ հակուած են անհետանալու քանի մը օրէն, բայց յոգնածութիւնն ու հազը կրնան աւելի երկար տեւել:
Տոքթ. Սալտմանի 5 խորհուրդները` կրիփէն պաշտպանուելու համար
1.- Լուացէ՛ք ձեր ձեռքերը:
«Մանրէները 24 ժամ ներկայ են հիւանդ մարդոցմով վարակուած մակերեսներուն վրայ» կ՛ըսէ տոքթ. Սալտման` օրինակ բերելով դրան բռնակը, բազրիքը, հեռախօսի ընկալուչը, վերելակի կոճակները եւ այլն… Մէկ օրուան ընթացքին մենք հազար առիթ ունինք դիպչելու այս առարկաներուն, եւ քանի որ մէկ ժամուան ընթացքին առնուազն երկու անգամ ձեր ձեռքերը բերան կը տանիք, երկար ժամանակի կարիք չկայ, որ կրիփէ վարակուիք: Հետեւաբար անհրաժեշտ է յաճախ ձեռքերը լուալ օճառով:
2.- Շրջեցէ՛ք ձեր գլուխը:
Մարդաշատ, խճողուած վայրերուն մէջ ձեր գլուխը շրջելու ռեֆլեքս ունեցէք, որպէսզի դէմ առ դէմ շփումները նուազագոյնի իջնեն` եթէ ձեր մօտ կը հազան կամ կը փռնգտան եւ դուք դէմ առ դէմ կեցած էք, մեծ հաւանականութիւն կայ, որ անմիջապէս կրիփէ վարակուիք:
3.- Խուսափեցէ՛ք ձեռք սեղմելէ:
Հիւանդութեան սկիզբը մարդիկ տակաւին չեն դրսեւորեր ախտանշաններ, բայց արդէն վարակակիր են: Հետեւաբար նախընտրելի է ամէն գնով խուսափիլ ձեռք սեղմելէ, համբուրուելէ եւ բաւարարուիլ ձեռքի շարժումով մը:
4.- Ձեր անձնական իրերը փոխ մի՛ տաք:
Մի՛ խմէք ուրիշին բաժակէն, մի՛ օգտագործէք ուրիշին պատառաքաղը: Ձեր անձեռոցը, մազի խոզանակը, ձեռնոցը, վզկապը եւ այլ իրեր ուրիշին փոխ մի՛ տաք: Նոյնն է պարագան շպարի իրերուն, յատկապէս` շրթներկին:
5.- Տէ. կենսանիւթ օգտագործեցէք:
Տէ. կենսանիւթը դիմադրողականութեան համակարգի լաւագոյն պահպանիչն է, իսկ ձմրան եղանակին մարդոց երկու երրորդը այս կարեւոր կենսանիւթին պակասը ունի: Ձեր բժիշկին հաւանութեամբ Տէ. կենսանիւթ օգտագործեցէք:
Գործնական Գիտելիքներ
Եթէ ձեր սփռոցին վրայ գինի թափեցաւ, անմիջապէս արատին վրայ առատ աղ ցանեցէք, սպասեցէք, որ բիծը ներծծուի, այնուհետեւ լուացէք սովորական ձեւով:
***
Եթէ կոկորդի ցաւէ կը տառապիք, բաժակ մը գաղջ ջուրի մէջ 1 թէյի դգալ աղ լուծեցէք, ապա ողողեցէք ձեր բերանն ու կոկորդը:
***
Եթէ ձեր արդուկին ներբանը այս կամ այն պատճառով աղտոտած է, կտորի մը վրայ աղ ցանեցէք եւ արդուկեցէք կտորը: Աղտերը բնականաբար կը կպչին աղին: Յաւելեալ արդիւնաւէտութեան համար օգտագործեցէք խոշոր հատիկներով աղը:
***
Եթէ ձեր վարագոյրներուն, տաբատներուն կամ բրդեղէններուն գոյնը խամրած է, աղը կը վերականգնէ անոնց գոյնն ու փայլքը:
Հետեւաբար գունաթափուած կտորը մէկ ժամ թրջեցէք աղի ջուրի խառնուրդի մէջ նախքան զայն ձեռքով կամ մեքենայով լուալը:
***
Եթէ կ՛ուզէք ձեր ծաղկամանի ծաղիկներուն կեանքը երկարել, անոնց ցօղուններէն պզտիկ բաժին մը կտրեցէք, ապա զանոնք փոխադրեցէք ծաղկամանին մէջ, ջուրին մէջ ապուրի դգալ մը քարաղ լուծելէ ետք:
***
Եթէ կ՛ուզէք ձեր տան գորգերը մաքրել ու հականեխել նախ փոշեկուլով մաքրեցէք զանոնք, ապա երեսին հաւասար չափաբաժիններով աղ եւ սոտա ցանեցէք, սպասեցէք կէս ժամ ու փոշեկուլով կրկին մաքրեցէք:
***
Եթէ ձեր արծաթեայ, պրոնզեայ կամ պղնձեայ իրերը կորսնցուցած են իրենց փայլքը, զանոնք շփեցէք հաւասար չափաբաժիններով պատրաստուած աղի, ալիւրի եւ քացախի խառնուրդով: Նոյնքան արդիւնաւէտ է նաեւ կիտրոնի եւ աղի համադրումը:
***
Եթէ կը փափաքիք սպիտակ ակռաներ ունենալ, զանոնք շաբաթը 2-3 անգամ խոզանակեցէք աղով: Ընտրեցէք որակաւոր աղ, ձեր խոնաւ ակռայի խոզանակը թաթխեցէք աղին մէջ ու խոզանակեցէք: Յիշեցէք, որ աղը նաեւ ունի հականեխիչ յատկութիւններ:
Ձեռային Աշխատանք
Երբեք Ուշ Չէ…
Եթէ ձեռային աշխատանքի սիրահար էք, ունիք համբերութիւն եւ արուեստագէտի խառնուածք, ապա երբեք ուշ չէ, որ ձեր տան մէկ անկիւնը զարդարէք սովորական թաղարներով պատրաստուած գեղեցիկ ամանորեայ յարդարանքներով:
Ստորեւ ներկայացուած նմուշներուն մեծ մասը արագ պատրաստուող, ոչ ծախսալից, բայց միեւնոյն ատեն շատ սիրուն ու գրաւիչ են: Ընտրեցէք ձեր սրտին խօսող տարբերակը եւ, ինչո՞ւ չէ, դիմեցէք ձեր երեխաներուն օգնութեան` միասնաբար իրականացնելու համար զայն:
Չմոռնաք, որ ձեռային աշխատանքը կը նուազեցնէ ընկճախտը, կ՛աշխուժացնէ ստեղծագործական միտքը, կը խթանէ ինքնավստահութիւնը, կը զարգացնէ համբերութիւնը, կը բարձրացնէ ինքնագնահատականը ու մեզ կը շեղէ սեւ միտքերէն եւ առհասարակ` մտահոգութիւններէն, որոնք անպակաս են այս օրերուն…
Խոհագիր
Գարեջուրով Հաւ
Թէեւ ոչ հայկական, սակայն սովորութիւն է ամանորին հնդկահաւ պատրաստել ու մատուցել` իբրեւ գլխաւոր ուտեստ:
Բայց ինչո՞ւ հնդկահաւը չփոխարինել հաւով… Վերջինս ոչ միայն աւելի խնայողական է, այլ նաեւ աւելի դիւրին եւ արագ պատրաստուող, իսկ միսը` աւելի հիւթալի եւ փափուկ: Կ՛արժէ փորձել:
Բաղադրիչներ
– Շուրջ 2,5 քիլօ կշռող հաւ մը
– Կէս լիթր գարեջուր
– 3-4 հատ թթու խնձոր
– Աղ, սեւ պղպեղ
Պատրաստութիւն
Հաւը մէջէն եւ դուրսէն համեմել աղով եւ սեւ պղպեղով:
Մաքրուած եւ չորսի կիսուած խնձորները տեղաւորել հաւուն փորին մէջ:
Լեցուած հաւը փորով դէպի վեր դնել փուռ գացող խորունկ ափսէի մը մէջ, աւելցնել գարեջուրը եւ 180 ջերմաստիճանով 1 ժամ եփել: Յետոյ հաւուն դիրքը փոխել եւ կէս ժամ եւս եփել, մինչեւ որ հաւը ամէն կողմէ հաւասարաչափ կարմրի:
Գարեջուրը հաւուն ոչ միայն հիանալի համ պիտի տայ, այլ նաեւ զայն շատ փափուկ պիտի պահէ ներսէն եւ լաւ կարմրած ու խրթխրթան` դուրսէն:
*
* * *
Շաբթուան Բանաստեղծութիւնը
Արցախ
Թէ ցաւիդ հասու չլինեմ,
Բալասան չդառնամ վէրքիդ,
Ինչքան էլ անունդ հոլովեմ,
Չեմ դառնայ կարօտը երգիդ:
Թէ կանչիդ հասու չլինեմ,
Զինուորդ չդառնամ արժանի,
Ասել է` մենակ եմ թողել քեզ,
Մենակ եմ թողել` սահմանիդ:
Թէ ջանքիդ հասու չլինեմ,
Չդառնամ հնձուորը արտիդ,
Ինչքան էլ ցորենդ երգեմ,
Չեմ դառնայ ցորենը փառքիդ:
Թէ ձմրանդ հասու չլինեմ,
Ծխանիդ ծուխը չդառնամ,
Ո՛չ գարնան բուրմունքդ կը լինեմ,
Ո՛չ շոգը` բարեբեր ամրան:
Առանց ինձ աշունդ կը ծփայ,
Մառանդ կը լցուի առանց ինձ,
Պատմութեան էջերդ կը լցուեն,
Անունդ կը հնչի առանց ինձ
Բայց հոգուս մի խոր ցաւ կը չոքի,
Որ կեանքում չդարձայ քո որդին:
ՍՈԿՐԱՏ ԽԱՆԵԱՆ